Tưởng chỉ là rác thải sau khi ép mía lấy nước, làm đường, nhưng bã mía thực chất lại có nhiều công dụng hơn bạn nghĩ. Để phục vụ cho mục tiêu sống xanh, sống bền vững, nhiều người đã sáng tạo nên những cách tận dụng bã mía, xác mía vô cùng có ích cho cuộc sống. Trong bài viết này, Onghutthanthien.com sẽ chia sẻ với bạn những công dụng của bã mía mà có thể bạn chưa nghe qua bao giờ. Hãy cùng theo dõi nhé!
Tìm hiểu về bã mía
Bã mía là gì?
Bã mía là phần xơ còn lại của cây mía sau khi đã được ép lấy nước hoặc là sản phẩm phụ của quá trình sản xuất đường. Thành phần chính của bã mía bao gồm sợi xơ (xenlulozơ), nước và một lượng nhỏ các chất hòa tan, chủ yếu là đường. Nói cách khác, bã mía chính là phần xác của cây mía sau khi đã qua chế biến, chứa các sợi xơ tự nhiên và các chất dinh dưỡng còn lại.
Bã mía có đặc điểm gì?
- Về vật lý: Thường có màu trắng ngà, xanh nhạt hoặc tím tùy thuộc vào loại mía ban đầu. Thành phần chính của bã mía bao gồm chất xơ, nước và một lượng nhỏ các chất hòa tan. Dạng sợi của bã mía không tan trong nước hay các loại dung môi khác.
- Về hoá học: Bã mía chứa các thành phần hóa học như xenlulozơ, hemixenluloza, lignin và một số chất hòa tan khác như tro, sáp và protein. Thành phần hóa học này có thể thay đổi tùy theo giống mía, điều kiện sinh trưởng và quy trình chăm sóc. Khi bị đốt cháy, bã mía sản sinh ra các khí như CO2, SO2, N2 và tạo ra một lượng nhiệt lớn. Vì vậy, bã mía còn được sử dụng làm nguyên liệu đốt trong một số ngành công nghiệp.
10 công dụng của bã mía
Thông thường, sau khi ép mía để lấy hết nước, phần xác mía thường bị coi là phế phẩm và bị vứt bỏ. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, bã mía có nhiều ứng dụng hữu ích và đã được khai thác rộng rãi trong cuộc sống hiện đại. Vậy cụ thể những công dụng của bã mía đang được áp dụng là gì?
Làm ống hút bã mía thân thiện với môi trường
Ống hút bã mía là một trong các loại ống hút thân thiện môi trường, được chế tạo từ phần bã mía sau quá trình sản xuất đường. Bã mía được xử lý kỹ lưỡng, sau đó ép thành các sợi mảnh và dệt lại thành những chiếc ống hút có khả năng tái sử dụng và hoàn toàn có khả năng phân hủy sinh học sau khi sử dụng.
Ống hút bã mía thường có màu vàng tự nhiên và mang chút hương thơm ngọt ngào nhẹ nhàng của mía, tạo cảm giác thú vị cho người sử dụng. Sản phẩm này được coi là một giải pháp thay thế sáng tạo cho ống hút nhựa truyền thống, góp phần bảo vệ môi trường và giảm thiểu rác thải nhựa.
Làm phân bón cho cây trồng
Bã mía là một nguồn phân bón tự nhiên tuyệt vời cho cây trồng nhờ vào hàm lượng chất hữu cơ cao. Sau khi được xử lý, bã mía có thể được sử dụng làm phân bón giúp cải thiện cấu trúc đất, tăng độ phì nhiêu và cung cấp các dưỡng chất thiết yếu cho cây trồng. Khi phân hủy, bã mía sẽ giải phóng các chất dinh dưỡng như nitơ, photpho và kali, giúp cây trồng phát triển mạnh mẽ hơn. Đồng thời, bã mía còn giúp tăng khả năng giữ nước của đất và cải thiện hệ vi sinh vật đất, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển bền vững của cây trồng.
Bạn có thể tham khảo qua cách ủ bã mía để bón phân cho cây dưới đây:
- Bước 1: Chuẩn bị nguyên liệu bao gồm bã mía, bã bùn, phân NPK (5-10-3), phân supe lân, chế phẩm EM1, rỉ mật và vôi bột. Các dụng cụ cần thiết gồm bạt, cân, xẻng, cuốc và thùng ô doa.
- Bước 2: Nghiền bã mía thành những mảnh nhỏ. Sau đó, trộn đều bã mía đã nghiền, bã bùn với phân NPK, phân supe lân và vôi bột. Dàn mỏng hỗn hợp này thành một lớp dày khoảng 20-30 cm.
- Bước 3: Pha loãng chế phẩm EM1 theo tỉ lệ hướng dẫn trên bao bì.
- Bước 4: Tưới đều chế phẩm EM1 đã pha loãng lên lớp nguyên liệu đã dàn mỏng. Sau đó, phủ bạt lên đống ủ có độ cao từ 1.5-2 m.
- Bước 5: Sau 3-4 ngày, kiểm tra nhiệt độ của đống ủ. Kiểm tra độ ẩm, đảo trộn và duy trì nhiệt độ khoảng 50-60 độ C. Sau 10-15 ngày, phân sẽ hoai mục và có thể trộn với đất để bón cho cây trồng.
Làm bao bì công nghiệp
Một công dụng của bã mía khác là sản xuất bao bì công nghiệp, mang lại lợi ích đáng kể về môi trường và kinh tế. Sau khi được xử lý và nghiền nhỏ, bã mía có thể được ép thành các loại bao bì như hộp, khay và vật dụng đóng gói khác. Những sản phẩm này không chỉ bền chắc mà còn hoàn toàn phân hủy sinh học, giúp giảm thiểu lượng rác thải nhựa và tác động tiêu cực lên môi trường.
Sử dụng bã mía trong sản xuất bao bì cũng góp phần tái sử dụng chất thải nông nghiệp, giảm lượng chất thải và tận dụng nguồn tài nguyên sẵn có một cách hiệu quả. Với khả năng tái chế và an toàn cho người sử dụng, bao bì từ bã mía là giải pháp bền vững và thân thiện với môi trường.
Làm hộp cơm
Xu hướng đồ ăn nhanh ngày càng phát triển, từ đó nhu cầu sử dụng các loại hộp nhựa lớn nhỏ cũng gia tăng. Chính vì vậy mà nếu không có giải pháp thích hợp, môi trường sẽ bị huỷ hoại bởi những chiếc hộp nhựa “chất thành đống”.
Trước tình hình đó, hộp đựng cơm, thực phẩm từ bã mía đang ngày càng trở nên phổ biến tại các cơ sở kinh doanh ăn uống nhờ vào nhiều ưu điểm nổi bật. Sản phẩm này có công năng tương đương với hộp nhựa nhưng lại thân thiện với môi trường, có khả năng phân hủy hoàn toàn trong vòng 6 tháng. Ngoài ra, giá cả của hộp đựng thực phẩm từ bã mía cũng khá hợp lý, làm cho chúng trở thành lựa chọn ưu việt cho cả người tiêu dùng và doanh nghiệp.
Làm chất đốt
Bã mía tái chế có thể trở thành nguồn nhiên liệu đốt hiệu quả cho nhà máy điện và lò hơi. Quá trình sản xuất bắt đầu bằng việc xay nhuyễn bã mía, sau đó sấy khô và ép thành các viên nén rắn chắc với đường kính từ 6-8mm và chiều dài từ 15-30mm. Những viên nén này không chỉ phù hợp cho hoạt động công nghiệp mà còn có thể được sử dụng trong các ứng dụng dân dụng. Chúng cung cấp nhiệt lượng từ 4200 đến 4700 Kcal/kg, làm cho chúng trở thành một nguồn nhiên liệu đốt bền vững và hiệu quả.
Làm nguyên liệu sản xuất bột giấy
Bã mía được coi là nguyên liệu lý tưởng cho việc sản xuất giấy sau khi được khử men nhờ vào sự tiện lợi trong việc nấu và tẩy trắng, đồng thời nguyên liệu này cũng yêu cầu ít hóa chất xử lý hơn. Dù hàm lượng silic trong bã mía cao hơn so với gỗ, nhưng lại thấp hơn so với các vật liệu sợi cỏ khác. Điều này giúp công nghệ và thiết bị sản xuất bột giấy từ bã mía sẽ nhanh chóng và đơn giản hơn.
Vì lý do này, bã mía đang dần trở thành một sự thay thế hoàn hảo cho gỗ trong sản xuất giấy, đặc biệt khi nguồn cung gỗ ngày càng khan hiếm. Hiện nay, bột giấy từ bã mía được sử dụng rộng rãi để sản xuất nhiều sản phẩm như túi giấy, hộp giấy, ly giấy, thiệp và sổ tay.
Làm chậu cây cảnh
Chậu cảnh làm từ bã mía đang trở thành một lựa chọn ngày càng phổ biến nhờ vào nhiều lợi ích vượt trội so với các loại chậu truyền thống như chậu sành và sứ. Bã mía sau khi được xử lý và định hình sẽ tạo ra các chậu cảnh không chỉ đẹp mắt mà còn rất hiệu quả trong việc hỗ trợ sự phát triển của cây trồng. Chậu cây cảnh từ bã mía có những ưu điểm vượt trội sau:
- Khả năng thấm nước tốt: Khác với các loại chậu gốm hoặc sứ, chậu từ xác mía có khả năng thấm nước mưa mà không gây ngập úng. Điều này giúp nước mưa được thấm đều qua chậu, giúp duy trì độ ẩm cần thiết cho cây mà không làm cho đất bị quá ướt.
- Thông thoáng và bền chắc: Chậu bã mía có cấu trúc thô, cho phép rễ cây có thể xuyên qua chậu để tiếp xúc trực tiếp với đất. Điều này không chỉ giúp cây phát triển mạnh mẽ mà còn giúp chậu không bị vỡ hay hư hỏng dù có tiếp xúc thường xuyên với nước và điều kiện môi trường.
- Có thể dùng nhiều cách: Chậu bã mía rất lý tưởng cho việc ươm cây con, đặt trong phòng thí nghiệm để nghiên cứu, hoặc trồng hoa và cây cảnh thông thường. Chậu bã mía tạo một môi trường phát triển ổn định và hỗ trợ tốt cho sự phát triển của rễ cây.
- Kích thước và thiết kế linh hoạt: Chậu cảnh có thể được sản xuất với nhiều kích thước và hình dạng khác nhau, phù hợp với nhu cầu trồng cây của người dùng. Chúng có thể được thiết kế để phù hợp với các không gian trang trí khác nhau, từ khu vườn ngoài trời đến các khu vực trong nhà.
Làm thành ván ép
Với hàm lượng cellulose cao, công dụng của xác mía được đánh giá cao hơn trong ngành sản xuất ván ép, thay thế cho nguồn nguyên liệu truyền thống là gỗ. Sự chuyển mình này không chỉ mang lại lợi ích về mặt kinh tế mà còn giúp bảo vệ môi trường bằng cách giảm bớt việc khai thác gỗ.
Quy trình cụ thể sản xuất ván ép từ bã mía:
- Chuẩn bị nguyên liệu: Xác mía được thu thập, làm sạch và xử lý để loại bỏ tạp chất. Sau đó, chúng được cắt nhỏ và xay mịn để tạo thành một hỗn hợp mịn rồi trộn đều với các phụ liệu khác.
- Trộn phụ liệu: Để tăng cường khả năng chống thấm nước và độ bền của ván ép, các phụ liệu như vỏ cà phê, sợi tre, và lá thông được thêm vào hỗn hợp đã trộn. Các nguyên liệu này cũng được cắt nhỏ và xay mịn trước khi trộn. Tỉ lệ trộn của các phụ liệu này rất quan trọng để đảm bảo chất lượng ván ép cuối cùng.
- Ép thành tấm: Hỗn hợp đã được trộn đồng nhất được đưa vào máy ép, sau đó hỗn hợp được nén thành các tấm ván với độ dày và kích thước mong muốn. Quy trình ép giúp liên kết các sợi cellulose và phụ liệu, tạo ra một sản phẩm ván ép chắc chắn và bền bỉ.
- Xử lý và hoàn thiện: Sau khi ép, các tấm ván ép được xử lý thêm để cải thiện tính chất cơ học và bề mặt. Các công đoạn này có thể bao gồm sấy khô, xử lý chống thấm và làm phẳng bề mặt để đạt được chất lượng tốt nhất.
Làm nguồn thức ăn trong chăn nuôi
Nhờ vào khả năng hút ẩm tốt, xác mía giúp duy trì môi trường khô ráo và sạch sẽ trong chuồng trại, giảm nguy cơ phát sinh bệnh tật và cho gia súc một điều kiện sống thoải mái. Ngoài ra, bã mía còn góp phần giữ ấm cho chuồng trại, bảo vệ gia súc khỏi thời tiết lạnh giá và giúp chúng duy trì sức khỏe tốt hơn trong mùa đông.
Bên cạnh việc lót chuồng, bã mía khô còn được sử dụng làm thức ăn bổ sung cho bò, dê và trâu. Dù không phải là nguồn thức ăn chính, bã mía vẫn có khả năng cung cấp một lượng xơ thực vật có giá trị, hỗ trợ cho hệ tiêu hóa của gia súc. Để nâng cao giá trị dinh dưỡng, bã mía thường được phối trộn với các loại thức ăn khác như cỏ khô, rơm, hoặc các phụ phẩm nông nghiệp khác. Việc này không chỉ giúp cải thiện tiêu hóa mà còn có thể hỗ trợ sự phát triển cơ bắp và duy trì trọng lượng cơ thể ổn định cho gia súc.
Sử dụng xác mía khô trong chăn nuôi không chỉ giúp giảm chi phí thức ăn mà còn đóng góp vào việc tận dụng tối đa các sản phẩm phụ từ sản xuất đường, đồng thời giảm thiểu lượng chất thải nông nghiệp. Điều này không chỉ mang lại lợi ích kinh tế cho người chăn nuôi mà còn góp phần bảo vệ môi trường, làm cho bã mía trở thành một lựa chọn thông minh và bền vững trong ngành chăn nuôi.
Làm chén, dĩa
Dĩa và chén dùng một lần là những vật dụng phổ biến không thể thiếu trong các nhà hàng, quán ăn, hay trong các buổi dã ngoại với gia đình và bạn bè. Tuy nhiên, thay vì sử dụng dĩa và chén nhựa, có thể gây ảnh hưởng xấu đến môi trường, bạn có thể lựa chọn những sản phẩm thay thế thân thiện hơn như dĩa và chén làm từ xác mía.
Tại sao nên sử dụng các sản phẩm làm từ bã mía?
Tận dụng được những công dụng của bã mía thực sự là một sự sáng tạo vượt bậc của con người. Việc này không chỉ giúp tận dụng nguồn nguyên liệu tự nhiên một cách hiệu quả mà còn mang lại những sản phẩm với nhiều ưu điểm nổi bật. Những sản phẩm này được chế tạo hoàn toàn từ nguyên liệu tự nhiên, không chứa chất bảo quản hay hóa chất độc hại, đảm bảo an toàn cho sức khỏe người dùng.
Các sản phẩm tái chế từ bã mía cũng có khả năng phân hủy hoàn toàn trong môi trường tự nhiên chỉ sau 6 – 9 tháng, làm cho chúng trở thành lựa chọn thân thiện với môi trường. Bên cạnh đó, sản phẩm từ bã mía có khả năng chịu nhiệt tốt, có thể chịu được nhiệt độ lên đến 100 độ C.
Bã mía là một khái niệm quen thuộc với người dân Việt Nam, nhưng ít ai biết rõ về những công dụng đáng gờm của chúng. Bài viết trên đã thông tin đến bạn những công dụng của bã mía dễ nhận thấy nhất trong cuộc sống. Hy vọng sau khi đọc bài viết, bạn sẽ hạn chế việc lãng phí bã mía, xác mía.
